De Onderzoeksraad voor de Veiligheid presenteerde in het najaar van 2015 een rapport met de schokkende conclusie dat het merendeel van de ongelukken met koolmonoxide het gevolg is van slecht onderhouden cv-toestellen. Het rapport was voor het ministerie van BZK aanleiding te kijken naar onder meer de risico's bij collectieve rookgasafvoeren in de gestapelde bouw. Adviesbureau de Haas werkt voor het ministerie aan documenten om VvE's beter te informeren over de juiste aanleg en tijdige vervanging van deze afvoersystemen.
Tekst: Mari van Lieshout en Paul Smorenburg | Fotografie: Industrie
Lange tijd dachten we dat de risico's van een koolmonoxidevergiftiging in Nederland dankzij het ontmoedigen van het gebruik van open verbrandingstoestellen, effectief onderhoud van de verwarmingssystemen en een goede regelgeving relatief klein waren. Uit het rapport van de Onderzoeksraad, 'Koolmonoxide, onderschat en onbegrepen gevaar', bleek dat dit beeld moet worden bijgesteld. Een van de zes aanbevelingen van de raad betrof de zorg voor voorlichting over de risico's bij bewoners, eigenaren, installateurs en hulpverleners.
Praktische tool
Op meerdere fronten is inmiddels tot actie overgegaan. Zo werkt het adviesbureau de Haas in opdracht van BZK momenteel aan een Handreiking en Infoblad voor collectieve rookgasafvoeren (RGA's). De handreiking is bedoeld voor de professionele VvE-beheerders en verhuurders van appartementen; het infoblad voor appartementeigenaren moet een voorlichtend karakter krijgen, de risicoperceptie verhogen en handelingsperspectief bieden. Voor installateurs is het een praktische tool om bij aanbiedingen het belang van een veilige RGA tussen de oren van hun klant te krijgen.
Voor de totstandkoming van de documenten consulteerde het adviesbureau afgelopen zomer een klankbordgroep bestaande uit de koepelorganisatie VvE-belang, Aedes, Kiwa, UNETO-VNI, Rogafa en VFK. Voor deze partijen is het nuttig dat de consument zich bewust is van de risico's zodat daarop kan worden ingespeeld met technische oplossingen.
Zuurgraad condensaat
Bij woningen in de gestapelde bouw is vaak sprake van een collectieve RGA. Sinds september 2015 mogen vr-ketels niet meer worden toegepast. Bij de vervanging van deze verouderde ketels door de veel energiezuiniger hr-ketel moet er extra aandacht uitgaan naar de geschiktheid van de collectieve RGA. Door de toepassing van de hr-ketel treedt condensaat op met een hoge zuurgraad, waartegen bestaande RGA's vaak niet zijn bestand.
Bij vervanging moet de afvoer dus worden gecontroleerd op zaken als wanddikte, putcorrosie, afdichting en beugeling. In bijlage A van NPR 3378-45 zijn hiervoor richtlijnen opgenomen, maar in de praktijk is het verstandiger en meestal ook goedkoper om de oude RGA in zijn geheel te vervangen door een nieuwe. Daarnaast speelt er nog iets anders. De meeste bestaande collectieve RGA-systemen werken op onderdruk, veroorzaakt door thermische trek, terwijl toestellen met een geforceerde RGA – zoals alle hr-ketels – juist overdruk in het kanaal veroorzaken. Dit kan gevaarlijke situaties opleveren waarbij het gevaar vaak optreedt in andere op dat kanaal aangesloten woningen dan waar de rookgassen worden geproduceerd.
Pijnlijk
De Onderzoeksraad constateerde dat de installateur bij onderhoud en vervanging van gastoestellen onvoldoende kennis heeft over of aandacht schenkt aan het correct en veilig aansluiten van gastoestellen en hun RGA's. Dat was een pijnlijke conclusie, want VvE's en individuele leden moeten kunnen vertrouwen op de deskundigheid van hun installateur.
Het document waar de Haas nu aan werkt heet 'handreiking' en die naam is bewust gekozen. 'Het wordt geen regelgeving maar een document dat de problematiek duidt. We verwijzen straks wel naar de geldende regels,' vertelt Guus de Haas van het gelijknamige bureau, maar de handreiking is volgens hem vooral bedoeld voor VvE's. 'Corporaties zijn zowel eigenaar van de installatie als van het gebouw waarin de afvoeren zich bevinden. Voor VvE's is de situatie ingewikkelder. De individuele leden zijn eigenaar van het toestel en de VvE is eigenaar van de schachten, kanalen en collectieve RGA's. Dat maakt de afstemming een stuk complexer.'
Inhoud handreiking
VvE's hebben volgens De Haas daarom behoefte aan onafhankelijke, gevalideerde, duidelijke en eenduidige informatie over de problematiek van de hr-toestellen die zijn aangesloten op collectieve RGA's. 'In de handreiking zeggen we tegen de VvE's: Bevindt u zich in een complex waar individuele cv-ketels zijn aangesloten op een collectieve RGA, dan bestaat bij vervanging van ketels het risico op CO-vergiftiging. De handreiking geeft een duiding van die risico's en van de huidige kaders. We doen een dringende oproep te voldoen aan wettelijke kaders en een aanbeveling om te werken volgens de richtlijnen waarnaar wordt verwezen. Verder beschrijven we op welke manier een vervangingsproject moet worden aangepakt om de risico's van CO-lekkages in collectieve RGA's te voorkomen. Welke toestellen mogen wel, welke niet, welke afvoeren zijn toegestaan in de specifieke situatie? Ook geven we aan met welke extra kosten – bovenop de kosten voor ketelvervanging – rekening moet worden gehouden.'
Organisatieproces
In het Infoblad en de Handreiking zal voor wat betreft de rga ook de nodige aandacht zijn voor het organisatieproces binnen de VvE. Waar nu bijvoorbeeld het reguliere onderhoud aan het dak of het schilderwerk standaard deel uitmaakt van de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) zal ook de collectieve rga daar nadrukkelijk een plaats in moeten krijgen. VvE-besturen zullen worden aangemoedigd een goede inventarisatie te maken van de actuele situatie, te inventariseren welke typen verwarmingstoestellen zijn aangesloten en te laten controleren of de huidige situatie aan de eisen voldoet.
In augustus hebben alle betrokkenen de handreiking voor commentaar toegestuurd gekregen. De opmerkingen zullen worden verwerkt, waarna BZK de 'Handreiking collectieve rookgasafvoeren in gestapelde bouw' kan publiceren op de website van de Rijksoverheid.